Duyusal Hassasiyetler 1 – Çok Fazla Bilgi Girişi

Duyusal hassasiyetler hem otizmde hem de dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluklarında bireylerin hayatlarını zorlaştıran bir durum Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanılı bir mühendisli öğrencisi olarak, mesleki bilgilerimi özel çocukların hayatlarını kolaylaştırmada kullanmayı hedefliyorum. Bunun için ilk olarak duyusal hassasiyetler ve bunlarla ilgili yapabileceğimiz pratik çözümleri sizlerle paylaşmak istedim.

İlk olarak duyusal hassasiyetlerin neler olduğuna bakalım.

Duyusal Hassasiyetler

Otizmli bir birey, günlük  duyusal bilgileri işlemekte zorluk çekebilir. Duyuların herhangi biri farklı zamanlarda aşırı hassas veya az hassas olabilir. Bu durumlar kişide stres, endişe oluşturabilir ve hatta fiziksel acıya neden olabilir. Ve duyusal zorluk yaşayan biri zihinsel çöküş yaşayabilir, kendini geri çekebilir. Böyle durumlarda önemli olan yardımcı olmaktır.

 Çok fazla bilgi girişi

Duyusal aşırı yüklenmeyi 40 TV kanalına ayni anda bağlanmak gibi düşünebilirsiniz. Otizmli bir kişi, çevreden aldığı uyaranları yönetmekte ve filtrelemekte zorluk yaşyor olabilir. Günlük duyusal bilgileri yönetmekte zorluk çeken bir kişi çevresel uyaranlar sebebiyle strese girebilir.  Bu çok fazla bilgi strese, endişeye ve hatta fiziksel acıya neden olabilir.  Bu durum otizmli bireyin sosyal ayattan çekilmesine ve iç dünyasına kapanmasına veya davranış problemleri yaratmasına yol açabilir.

Otizmli bir birey bir davranış problemi gösteriyor ya da tamamen içine kapanıyorsa, öncelikle çevresel uyaranlar gözden geçirilmeli. Sebepleri bulmak ve yardım etmek için yapabileceğiniz bir şeyler mutlaka vardır. Genellikle, çevreye yapılan küçük değişiklikler büyük fark yaratabilir.  Duyusal bir profil oluşturmak, hangi değişikliklerin gerekli olduğunu çözmenize yardımcı olabilir. Bu, otizmli birey için de ve sorumlu kişiler için de günlük hayatı kolaylaştıracak farklar yaratacaktır.

Ebeveynlerin ve otizmli bireyden sorumlu kişilerin aklında tutması gereken üç nokta vardır;

1. Farkında olmak: Nelerin hassasiyeti tetiklediğini belirlemek için çevredeki ögelere bakmak, değiştirebileceğiniz bir şey var mı?
2. Yaratıcı olmak: Hassasiyetleri azaltmak adına olumlu duyusal deneyimleri planlamak ve oluşturmak.
3. Hazırlıklı olmak: Özel gereksinimli bireye, farklı ortamlarda yaşayabileceği olası duyusal uyaranlardan bahsedilmesi ya da benzer uyaranlara azdan çoka artan seviyelerde maruz bırakarak normalleşmesi sağlanması. Normalleşmenin mümkün olmadığı uyaranlar için kaçınabilmek veya süreç sırasında yardımcı olabilmek için sorumlu kişinin ortamı iyi değerlendirip uyarlama yapması.

Duyusal hassasiyetler kişiden kişiye değişebilir, duyusal bir profil oluşturmak karşılaşılan zorluğun çözümü için önemlidir. Bu hassasiyetler; görülen şeyler, alınan sesler, kokular, tatlar, dokunma ile hissedilenler, denge ve beden farkındalığıdır. Hassasiyete sahip bir kişi evin içinde gezerken sık sık eşyalara çarpabilir. Birçok yiyeceğin dokusundan rahatsız olabilir, koku hassasiyetinden dolayı tuvalet problemleri yaşayabilir.  Bu konuyla ilgili yardımcı olma yöntemleri hassasiyetin etkilerini gözlemlemek ve bu durumları hafifletecek tedavi/çözüm yolları bulmaktır.

Pepee gibi bazı çocuk animasyonlarında bile duyu organları ile ilgili bilgiler çocuklara şarkı/animasyon şeklinde öğretilmektedir. Önemli olan çocuklara bile öğretilen bu bilgilerin hassasiyet ile ne güçlükler çıkarabileceğini yetişkin olarak anlamaktır. Nadir durumlarda hassasiyeti olan kişi bir sesi ‘görebilir’ ve bir kokuyu ‘duyabilir’. Bu hassasiyetler hayat kalitesini düşürebilir ve duygusal çöküşleri tetikleyebilir. Hassasiyeti olan kişiler için uzmanlar tarafından değerlendirme yapılmalı, ebeveyn ve bakıcı olarak bu kişiye moral verilmeli ve duyusal deneyimlerin zorlukları için uzmanlara danışılmalıdır.

Ev dekorasyonu ve ışıklandırma gibi konularda çocukların hassasiyetlerini belirleyip düzenlemeler yapmak günlük yaşamı oldukça kolaylaştıracaktır. Ev dekorasyonunda minimalizmi kullanmak, çocukların çok fazla duyusal uyarana maruz kalıp disregüle olmasını önleyecektir.