Dürtü kontrol bozukluğu

Dürtü Kontrol Bozukluğu

Dürtü kontrol bozukluğu, bir kişinin duyguları veya davranışları kontrol etmekte zorlandığı bir durumdur. Davranışlar çoğu zaman başkalarını rahatsız edebilir veya kanunlara uymayabilir. Birçok örneği bulunan bu davranış bozukluğu sandığınızdan daha yaygındır. Genel nüfusta, her 10 kişiden 1’inde olduğu düşünülmektedir. Fark edilmemesinin sebebi ise farklı türlerde ve seviyelerde olabilmesidir. Bu davranışların içerisinde dürtü kontrol bozukluğu olarak adlandırılanlar genellikle uç noktada yaşananlardır.

Dürtü kontrol bozukluğu aynı zamanda düşünülenden daha tehlikeli olabilir. Bu davranış bozukluğuna sahip kişiler sık sık kendilerini sorunların içinde bulabilirler. İler düzeylerde sosyal açıdan utanç verici durumlar, dışlanma ve hoş karşılanmama tepkileri ve hatta kanunen suç işleme ve ceza alma noktasına kadar gidebilecek durumlar oluşabilir. Durduk yere ateş yakma ve bir şeyler çalma dürtüleri en bilinen uç örneklerdir. Birey, ihtiyacı olmayan şeyleri bile çalabilir. Bir kafede otururken durduk yere bir bardağın veya küllüğün içinde ateş yakabilir, peçeteleri ve kâğıtları yakarak etrafa bırakıp yanışını izleyebilir. Bunların bilinçli ve açıklanabilir bir istek ile yapıldığını düşünmeyin. Bu kişiler yaptıklarının kötü sonuçlar doğurduğunu bilseler bile tekrarlamaktan kendilerini alamazlar.

Özel gereksinimli çocuklarımızda neyse ki bu kadar uç örneklerini görmüyoruz. Bizim için önemi, okul hayatına uyum sağlamasında bizi zorladığında ortaya çıkıyor. İstemediği halde sırasında oturabilmesi, yemek ya da tuvalet ihtiyaçlarını karşılamak için teneffüsü beklemesi gerekmesi gibi durumlar, dürtü kontrol bozukluğunu keşfettiğimiz anlar oluyor.

Peki, Dürtü Kontrol Bozukluğu Türleri Nelerdir?

Kleptomani(Çalma dürtüsü) ve Piromani(Yangın çıkarma, ateş yakma dürtüsü) türlerinden bahsetmiştik.

Bunların dışında Aralıklı Patlayıcı bozukluk da vardır. Bu özel gereksinimli bireylerde daha sık karşılaştığımız bir dürtü kontrol bozukluğu türü. Bu vakada kişi, çok ani ve gereksiz şekillerde öfke patlamaları yaşayabilir. Cansız objelere saldırı ve kırma/bozma gibi davranışlar bu bozukluğun belirtilerindendir. İlerlemesi durumda canlılara da zarar vermeye yol açan bu bozukluk, ilaç veya bilişsel davranış terapisi ile tedavi edilebilir. Yine özel gereksinimli bireylerde karşılaşabildiğimiz saç ve cilt yolma dürtüleri de dürtü kontrol bozuklukları içindedir. Kişi, kendisine zarar verdiğini bilmesine rağmen saçlarını, cildini yolmaktan kendini alamaz.

Patalojik kumar ve internet bağımlılıkları da bunlara dahildir. Kumar oynama isteği ile kanunlarla başı belaya girse de, etrafı tarafından dışlansa da kişi kendini kumardan alamaz. İnternet bağımlılığı da bunun gibidir ve yine özel gereksinimli bireylerde karşılaşabileceğimiz bir dürtü kontrol bozukluğu türüdür.

Sosyal ve okul hayatı sekteye uğrasa bile sorumluluklarını bir kenara bırakıp internet ile tüm vaktini harcayan ‘ileri seviye’ bağımlı insanlar bu bozukluğa sahip olabilirler. Fakat dikkat, bunu okuyup çocuğunuza söylemeniz durumunda asla pozitif tepki alamazsınız. İnternete az veya çok bağımlı olan çocuklar bunu kabul etmeyecektir, bu konuda tecrübeliyiz.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Tedavi Edilebilir Mi?

İşe yarayan tedavi yöntemleri olduğunu söyleyebiliriz. Fakat hemen her terapide olduğu gibi bu yöntemlerde de kişinin tedaviyi almak istemesi çok önemlidir. İsteksizce alınan ilaç tedavisi işe yarayabilir fakat gönüllü şekilde uygulanmasına göre daha yetersiz olacaktır. Bu davranışsal bozukluklarda bulunan ortak noktalar:

-) Olumsuz sonuçlara rağmen takıntılı bir şekilde aynı davranışı tekrarlamak

-) Kişinin kendisi bile kötü bulduğu kötü davranışları, istese bile kontrol etme güçlüğü

-) Sorunlu davranışı yapmadan hemen önce, davranışa yönelik yoğun bir istek

-) Sorunlu davranışı yerine getirirken mantıksız bir rahatlama hissi

Bu sebepler hemen her kontrol dürtü bozukluğu türünün ortak noktalarıdır. Bu noktaları giderebilecek birkaç yöntem uygulanabilir. Tersine alışkanlık kazandırma, ilaç tedavisi ve tedavi merkezleri bu bozukluk için oldukça uygun yöntemlerdir.

Tersine alışkanlık kazandırma diğer yöntemlere göre daha eski ve hakkında oldukça veri olan bir yöntemdir. İlk zamanlarında daha çok tiklerden kurtulmak için uygulanan bu yöntem, uzun bir zamandır dürtü kontrol bozukluğu için de uygulanmaktadır. 5 kısımdan oluşmaktadır.

• Farkındalık alıştırmaları
• Dürtünün şiddetine göre yeterli miktarda karşı koyma alıştırmaları
• Kendini tutma yöntemi
• Rahatlama alıştırmaları
• Dürtüye karşı koymanın normalleştirilmesi alıştırmaları

İlaç tedavisi ise basittir. Fakat tek başına yetmeyebilir. Daha önce dediğimiz gibi, istekli bireylerin bu bozukluktan kurtulmaları daha olası bir durumdur. İlaç tedavisi genellikle iyileşme sürecine yardımcı olan bir yöntemdir. İyileşme süreci ise, kişi istemediği sürece başlamayacaktır.

Tedavi merkezleri daha da uç noktalarda işe yarayabilen bir yöntemdir. Bu bozukluk, var olan başka bir bozukluk yüzünden oluşmuş olabilir. Veya bu davranışsal bozukluğun kötü sonuçları üzerine kişi ikinci bir bilişsel engel ile karşı karşıya kalabilir. Terapi merkezlerinde tüm sorunların tanılanması ve hepsinin aynı anda giderilmesi için bir program oluşturulması daha kolaydır. Kısa bir süre rehabilitasyon alarak, kişi eskisinden daha sağlıklı bir hayata kavuşabilir. Terapi merkezlerindeki tek engel ise bireylerin ön yargılı olmalarıdır. Agresif ve savunmacı bir tepki ile karşılaşabilirsiniz. Fakat buradaki sorunu kişisel almamak, iyileşebilecek bir engel olduğunu idrak etmek ve ılımlı bir şekilde ifade etmek çok önemlidir. Dürtü kontrol bozukluğunda bu sorunu yaşamayan kişilerin genellikle fark edemedikleri şey, sorun yaşayan bireyin kendisinin de kötü hissediyor oluşudur.

Özel gereksinimli bireylerde ise Uygulamalı Davranış Analizi ile davranışlarda dereceli esneme çalışılarak, özel gereksinimli bireyin tahammül sınırlarını genişletmek üzerine çalışılmaktadır. Stres kaynağının normalleştirilmesi ve isteklerin yerine getirilmesi üzerine esneklik kazanma, çocuklarımızın hayatını her yönden kolaylaştırır.

Kontrol edilemeyen, hatta saplantı diye adlandırılabilen bir bozukluk hakkında bazı bilgiler verdik. Ayrıntılı bilgi ve danışmanlık için, uzmanlarımıza başvurmanızı öneriyoruz.