Post Series: Beyin Temelli Eğitim
Önceki yazımızda çıplak ayakla gezmenin zararları ile ilgili doğru bilinen yanlışları konuşmuştuk. Bu yazıda ise daha derine iniyor ve beyin gelişimine olan büyük etkisinden bahsetmek istiyoruz.
Serotonin salgılanır.
Serotonin rahatlamamızı sağlayan bir beyin hormonu, nam-ı diğer nörotransmitter. “Beyin Temelli Eğitim 2 – Nörokimyasallar ve Öğrenme” yazımızda bahsettiğimiz gibi serotonin azlığı kaygıyı arttırmaktadır. Daha da önemlisi serotonin az olduğunda uyku problemleri ve öğrenme güçlüğü görülmektedir.
Serotonin’in üretimini en çok arttıran şey ise toprağa, çimene çıplak ayakla basmaktır. Çıplak ayakla yürümek öğrenmeyi arttıracak, uykuyu düzene sokacak ve kaygı problemlerini ortadan kaldıracaktır. [1]
Beyinde duyu-motor bölgenin gelişimine katkı sağlar
Bedenimizdeki uzuvların beyinde motor ve duyu bölgelerde izdüşümleri bulunmaktadır. Motor ve duyu bölgeleri arka arkaya durmaktadır ve bir taç gibi iki kulağınız arasında uzanır. Her iki beyin yarısı da, karşı yöndeki uzuvların iz düşümlerine sahiptir (sağ taraftaki uzuvların izdüşümleri sol hemisferde, sol taraftaki uzuvların izdüşümleri sağ hemisferde bulunur). Sıralaması ise cenin pozisyonundaki bir bebeğin organlarının sıralamasını andırmaktadır. Bu durumun tasviri “homunculus” şeklinde adlandırılmaktadır. Alttaki görselde homunculus’u görebilirsiniz.
[2] Homonculus Sensory and Motor Cortex. Digital Image. Evidence-Based Medicine Consult. Web. 29 January 2019. < https://www.ebmconsult.com/articles/homunculus-sensory-motor-cortex>
0-4 yaş arasında beyinde “Nöronal budama” denilen bir durum gerçekleşir. Dünyaya her görevi yerine getirebilecek nöronlarla geliriz ve 0-4 yaş arasında kullanılmayan nöronlar temizlenir. Yani ayakların hiç çıplak olmaması, kuma, halıya, çimene basmaması durumunda ayaktan gelebilecek bu bilgilerle ilgili nöronlar temizlenir.
0-4 yaş arasında ayaklardan farklı uyaranlar almak bu yüzden beyin gelişimi açısından önemlidir. [3]
Nöroplastisite, taktil duyu ve ayaklar
Beyinde kullanılmayan bölgeler başka görevleri üstlenmektedir. Bu durumu bir bölgenin küçülmesi ve başka göreve sahip olan bir bölgenin, küçülen bölgeye genişlemesi olarak da düşünebiliriz. Bunu sağlayan beynin nöroplastisite özelliği.
Taktil duyu dokunma ile ilgili bilgilerin işlendiği sistemdir. Ayakların çıplak olması sayesinde taktil duyu sistemi birçok farklı uyaranı beyne aktaracak ve işlemleyecektir. Bu durumun ayaklarla ilgili duyusal bölgenin korunmasına, gelişmesine ve sonuçta beyin gelişimine büyük etki sağlar. [3]
Proprioseptif duyu ve vestibüler sistem
Proprioseptif duyu sistemi, “Vücut farkındalığı” diye de bilinir. Eklemler ve kaslardan gelen bilgiler ile çevresel bilgileri işlemleyerek bedeni konumlandırmayı sağlar. Ayrıca yere basma sertliğini, eklemlerin hareket hızını, kasların kasılma derecesini düzenler. Vestibüler sistem ise dengeden sorumludur.
Ayakkabılara, terliklere hapsolmayan ayaklardan beyne, sadece basılan yüzeyin duyusal bilgisi aktarılmaz. Ayrıca yerçekimi, dik durmak için ayağı doğru konumlandırma, uzayda bedeni konumlandırma, çevredeki nesnelerin farkında olma ve ona göre hareketlerini planlama, dengesel (vestibüler) uyarım, ne kadar ağırlık ile basılması gerektiği gibi bilgilerle ilgili beyne bilgi iletimi de gerçekleşir. Ve beyin de bu bilgilere göre olası problemleri çözüp planlama yaparak ayaklara bilgi gönderir. [4]
Miyelinizasyon ve öğrenme ilişkisi
Beyin ile ayaklar arasındaki bu çılgın veri akışı, beyin gelişimine ve öğrenmeye büyük bir katkı sağlamaktadır. Beyinde “miyelinleşme” dediğimiz bir olay meydana gelir. Bu, sürekli uyaran geçişi olan nöronların miyelin kılıf ile kaplanması sürecidir. Miyelin kılıf ile kaplanan nöronlar adeta otoyol gibidir ve bilgi akışı normal nöronlara göre 10 kat daha hızlıdır. Sık sık farklı yüzeylerde çıplak ayakla yürümek, bu süreçteki nöronların miyelin kılıf ile kaplanmasını sağlayacak ve bilgi akışı, verilen cevaplar çok daha hızlı olacaktır. [5]
Sakatlanma, yaralanma ihtimali düşer.
Miyelinizasyon sonucu bilgi akışı hızlandıkça ayak, duruş gibi durumları fark etme ve duruma verilen tepkiler hızlanır. Bu sayede de refleksif tepkiler daha doğru ve hızlı gerçekleşir. Proprioseptif duyu ve vestibüler duyu gelişimine etkilerini de ekleyince, sakatlanma ve yaralanma ihtimali bir hayli düşer. [6]
Çocukları kendi ayakları üzerinde yürütmek, onların doğallarını tanımaları anlamında elbette ki çok güzel olacak. Bunun yanı sıra, çocukların ayakta durmayı ve bunu çıplak ayak yapmayı öğrenmeleri de lazım.
Kaynakça:
[1] https://www.otizmpedia.com/beyin-temelli-egitim-norokimyasallar-ve-ogrenme/
[2] “Homonculus Sensory and Motor Cortex.” BUSTI, Anthony J, and Kellog, Dylan. (Sept. 2015) Digital Image. Evidence-Based Medicine Consult. Web. 10 March 2020. <https://www.ebmconsult.com/articles/homunculus-sensory-motor-cortex>
[3] https://www.correcttoes.com/foot-help/how-going-barefoot-affects-your-brain/
