Duyusal Hassasiyetler 3 – Sesler

AVM’de restoranda sebepsiz yere çocuğunuzun stres olduğuna, stereotiplerinin arttığına hiç şahit oldunuz mu? Sebepsiz değil. Otizmli bireylerde görülebilen duyusal hassasiyetlerden biri de sesler. Bizim duymadığımız, duysak da beynimizin filtreleme sisteminden geçemeyen sesler maalesef çocuklarımızı sürekli rahatsız edebiliyor. Örneğin cızırdayan bir floresan, çalışan dondurucunun sesi, kalabalığın uğultusu, belki dışarıdan gelen trafik ya da inşaat gürültüsü. Beynin uyaranları filtreleme sistemi olan duyu kapılama sistemi bazı otizmli bireylerde görevini yerine getiremediğinden bizim gibi bu sesleri filtreleyemiyorlar. Sürekli ve rahatsız edici bu uyaranlara maruz kalmak çocuklarımızın strese girmesine, dolayısıyla da rahatlamak için stereotiplere başvurmalarına yol açıyor.

Özellikle büyük şehirlerde görülen otizm ve benzeri bozuklukların bir yan etkisi olabilen işitsel hassasiyet, maalesef büyük şehirlerde kaçamadığımız bir sorun. Otizm spektrum bozukluğuna sahip olmayan bireyleri de rahatsız eden, bıktıran bu gürültü kirliliğinin, otizm spektrumundaki bireyleri ne kadar rahatsız edebileceğini hayal etmek bile çok güçtür. İşitsel hassasiyetlerin belirtileri ise aşağıdaki gibi gözlenebilir.

İşitsel Hassasiyetin fazla olması durumunda;

• Sesler normalin üzerinde hissedilebilir.
• Sesler anlamsız, bozuk, karışık gelebilir.
• Uzaktaki konuşmalar, makine sesleri normalden yüksek duyulabilir.
• Seslerin beyinde filtrelenmesi  gerçekleşmez. Normalde beynin filtrelemesi gereken arka plan gürültüsü sürekli ve yüksek frekansta duyulur.

Bu dış uyaranları tamamen ortadan kaldırmamız ise mümkün değil. Ama bazı uyarlamalarla etkilerini minimuma indirmek mümkün.

• Dış sesleri azaltmak için kapı ve pencereleri kapatmak
• Gürültülü veya kalabalık yerlere gitmeden önce kişiyi rahatsız edecek durumlar için hazırlamak
• Dinlenmek için kulak tıkacı ve kulaklıkla müzik sağlamak
• Kişiyi kapı ve pencerelerden, kalabalık ve gürültülü bölümden uzağa yerleştirmek

İşitsel uyaranlara normalin üzerinde hassasiyet görüldüğü gibi, bazı otizmli bireylerde de normalin altında hassasiyet görülebilmektedir. Bu durumda otizmli birey işitsel uyaranlara normalden daha az tepki gösterebilir ya da işitsel uyaranlar kendisini rahatlatabilir.

Örneğin otizmli birey;

• Duyu kapılama sisteminin normalin üstünde çalışması, duyulması gereken belirli seslerin filtrelenmesine yol açabilir. Bu sebeple duyması gereken bazı sesleri duymayabilir.
• Kalabalık, gürültülü yerlerden keyif alabilir. Kapınun vurması veya sert nesnelerin çarpmasından hoşlanabilir.

Normalin altında işitsel hassasiyet olması durumunda diğer duyuları da uyarmak gerekmektedir. Örneğin işitsel uayaran ile birlikte görseller kullanarak kişilerin uyarana dikkatini vermesi ve uyaranı işlemlemesine  yardımcı olabilirsiniz. İşitsel uyarılma ihtiyacının karşılandığından emin olmak için, zevk aldıkları işitsel uyaranları günlük programlarına dahil ederek deneyimlemesini ve işitsel uyarana odaklanmayı öğrenmenin artmasını sağlayabilirsiniz.

Bazen işitme problemi ile normalin altında hassasiyet birbiriyle karıştırılmaktadır. Otizmli bireyde işitme problemi  ya da kısmi işitme olup olmadığı mutlaka araştırılmalıdır. İşitme problemi ihtimali elendikten sonra normalin altında işitsel hassasiyet olduğu söylenebilir.