Post Series: Beyin Temelli Eğitim
“Ada sözel çıktısı olan, yüksek işlevli bir otizmliydi. Ancak davranış problemleri yoğundu. Çevresel uyaranlarla sıklıkla başedemiyor, agresyonunu yönetemiyor ve büyüyen duygusal hassasiyetleri dışarıya saldırganlık davranışı olarak aksediyordu. “
Spor beyin temelli bir eğitim yaklaşımı denilebilir. Davranış problemleri ortaya çıksın çıkmasın, birçok çocuk günümüzde spor okullarına yönelmektedir. Birçok çocuğu mutlu eden, aileleri rahatlatan spor uygulamalarının işe yaramasının temelinde 2 şey yatmaktadır.
- Spor etkinliklerinin kurallı ve sürecin rutine sahip olması
- Sporun beyne etkisi
Spor Etkinliklerinin Kurallı Olması ve Sürecin Rutine Sahip Olması
“Ada ile erken çocukluk döneminde çalışmıştık. Yaşı ilerledikçe yeni yöntemlere ihtiyaç duyduğumuz gerçeği kendini göstermeye başlamıştı. Ailesi ile yaptığımız müzakere sonucu spor okullarını denemeye karar verdik. Haftada 4 saat özel eğitim seanslarını da sürdürerek, spor okuluna başladık. Spor öğretmeni ile düzenli görüşmelerimizi ve fikir alışverişlerimizi sürdürdük. Birkaç ay sonra Ada daha sakindi, iç huzurunu bulmuş gibiydi. Ada’nın bir çok davranış problemi ortadan kalktı. Agresifliği gözle görülür derecede azaldı. Doğru yerdeydi.”
Peki spor neden Ada’nın davranışlarını yumuşatmış, Ada’yı rahatlatmıştı? Bu durumu en iyi spor etkinliklerinin kurallı ve sürecin rutin olması açıklıyor. Otizmli bireyler için rutinler önemlidir. Bu sadece günlük rutinler için geçerli değildir. Eğitim sürecinin, sporun, toplumsal becerilerin de belirli bir düzeni olması, çocukları rahatlatır. Spor da tam bu sebeple çocukları rahatlatıyor. Spor becerileri çalışırken süreç planlı ve somuttur. Çocukların zihninde soru işaretlerine yer bırakmaz. Örneğin basketbol oynarken ya da tenis, çocuk neyi hangi sırayla yapması gerektiğini bilir. Bu biliş durumu, otizmli çocuğun güvende hissetmesini sağlar. Ayrıca somutluğu da soru işaretleri oluşmasını ve otizmli çocuğun strese girmesini önler.
Sporun Beyne Etkisi
Diğer bir sebep de sporun beyne etkisi. Spor beyinde sadece motor beceri bölgesini çalıştırmaz. Planlama gereği ile frontal lobu, hedefi görme gerekliliği ile oksipital lobu çalıştırır. Eğitmenin yönergeleri iile temporal lobu çalıştırır. Dokunduğu nesneler ile parietal lobu, hareket ve denge gerekliliği ile de serebellumu çalıştırır. Sonuç olarak spor, bir tüm beyin etkinliğidir.
Beyne Biraz Daha Yakından Bakalım
Sağlıklı beyin gelişimi sürecinden söz edildiğinde ideal çevresel faktörler ve beynin kendi iç dinamikleri aklımıza gelir. Bu faktörler ile birlikte beynin iç dinamikleri hücre arası sağlıklı iletişimi ile gerçekleşir. Nöronal iletimin bozulması beynin belli başlı yerlerdeki uyarıları bozar, dolayısıyla beyin o bölgelerin gelişimi de etkilenir. Bu noktada Otizmden bahsedebiliriz. Dünyada fazlaca yapılan nöroanatomik çalışmaların sonucunda otizmli bireylerin beyinlerinde bazı yapıların normalden daha büyük ya da küçük olduğunu, bazı bölgelerde hücre kaybının olduğunu ya da hücre kaybı olması gerekirken olmadığını görmekteyiz. Beynin düzenleyici sistemlerinden Glutamat, Asetilkolin ve GABA gibi nörotransmitterlerin çalışmalarında da farklılıklar keşfedilmiştir.
Otizmin sebepleri, spektrumu kadar geniştir. Otizm çevresel, nörolojik ya da genetik nedenlerle ortaya çıkabilir. Nörolojik temelli durumlarda otizmin ortaya çıkması beyinde görülen bu bölgesel fonksiyon farklılıklarına bağlıdır. Bazen ise sebepler çevresel ya da genetik olabilmektedir. Ama sonuç değişmez. Beyin bu sebeplerden de etkilenir. Her halükarda beyinde farklılıklar vardır ve otizmli birey bu farklılıklardan etkilenmiştir.
Takım Çalışması
Otizmli çocuklar için spor uygulamaları kullanmak günümüzde oldukça popüler hale gelmiştir. Son yıllarda açılan spor merkezlerinin otizmli bireylere etkisi göz ardı edilemez. Özel eğitim uzmanının da desteği ile çalışılan spor uygulamaları, otizmli bireylerin yaşam kalitesini gözle görülür derecede geliştirmektedir. Bu durum, çocukların yaşam kalitesine, günlük yaşam becerilerine ve en önemlisi kendilerini mutlu hissetmelerine önemli katkıları sağlamaktadır. Bu olumlu gelişmeler, spor öğretmenlerine özel eğitim uzmanlarının yol göstermesi, ailelerin desteği ve tekrarı ile ortaya çıkmaktadır. Spor beynin farklı bölgelerini aktive etmekte ve özel eğitim seanslarının kalitesini de arttırmaktadır.
